مدیرسازمان اسناد و کتابخانه ملی استان یزد در نشست خبری :

کارگاه آموزشی حافظه جهانی یونسکو برای اولین بار در تاریخ های 28 و29 اردیبهشت ماه در یزد

نشست خبری مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان صبح روز دوشنبه 26 اردیبهشت ماه با حضور مدیران و خبرنگاران رسانه های گروهی در محل سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان یزد برگزار شد .

در ابتدای این نشست محمد رضا ملک ثابت مدیر این سازمان ضمن بیان خوشامد و خیر مقدم به خبرنگاران و اصحاب رسانه به ایراد مطالبی در خصوص عملکرد سازمان پرداخت .

ملک ثابت گفت : سازمان اسناد ملی ایران در سال 1349و کتابخانه ملی در سال 1316 تشکیل شده بودند که تا سال 1384 هر کدام به نحوی جداگانه وظایفی را به عهده داشتند و پس از ادغام در این سال ، به صورتی مستقل زیر نظر ریاست جمهوری اداره می شود .

در استان یزد این سازمان در سال 1381 تاسیس گردیده و از ابتدای تاسیس تا کنون امر جمع آوری و پردازش و نگهداری اسناد را به عهده دارد. این سازمان در یزد کتابخانه ای از کتب منتشر شده سازمان و کتابهای مرجع ، یزد شناسی و تاریخ و آرشیو ی از روزنامه ها ونشریات محلی را در دل خود جای داده است .

وی افزود: مهمترین کارسازمان در بخش اسناد است که از این نظر ، می توان گفت گروه های عمده و هدف سازمان بر دو دسته اند : گروه اول کسانی که اسنادشان را دراختیار ما قرار می دهند که اینها شامل ادارات دولتی و مردم می باشند و گروه دوم کسانی هستند که از اسناد ما بهره برداری می کنند .

ملک ثابت در مقام معرفی سند گفت : در ساده ترین تعریف سند چیزی است که بوسیله آن بتوان ادعایی را ثابت یا رد کرد . وی با تقسیم بندی کلی اسناد به مکتوب (نوشتاری ) و غیر مکتوب (عینی ) گفت : اسناد مکتوب خود به دو دسته کتابی و غیر کتابی مانند اوراق و مراسلات و مکاتبات قابل تفکیکند و اسناد غیر مکتوب شامل فیلم ، نگاتیو ، میکروفیش ، نقشه ، عکس ، سی دی و نوار های کاست و...می شوند .

ملک ثابت اولین گروه هدف سازمان را ادارات و مردم دانست و گفت :ادارات دولتی براساس قانون بایستی همه اسناد خود را پس از ورود به بایگانی راکد در اختیار سازمان اسناد قرار دهند تا پس از تفکیک آنها به دو دسته ضروری و غیر ضروری ، اسناد ضروری به سازمان منتقل شود و اسناد غیر ضروری مجوز امحا بگیرند . وی گفت دومین گروه کسانی که امید است اسنادشان را در اختیار سازمان قرار دهند مردم اند . وی با یاد آوری این نکته که ما نمی توانیم کسی را مجبور کنیم اسناد تاریخی و کتابهای قدیمی خود را به سازمان تحویل دهد گفت : در عین حال می توانیم از مردم شریف و فرهنگ دوست استان تقاضا کنیم این گونه اوراق ارزشمند یا کتابهایی که در اختیار دارند به سازمان اسناد منتقل نمایند تا زمینه حفظ و حراست آنها فراهم شود و در اختیار پژوهشگران امروز و فردای کشور قرار گیرد .

ملک ثابت گفت : نکته ی مهمی که حائز اهمیت است ولی ظاهرا بعضی ادارات نسبت به آن بی اطلاع هستند ، قانونی است که می گوید : وقتی اسناد ادارات به مرحله بایگانی راکد می رسند باید به سازمان اسناد تحویل داده شوند و سازمان با نظر کارشناسان خود این اسناد را تفکیک و سپس برای بخش غیر ضروری مجوز امحا صادر کند و اسناد غیر ضروری را به سازمان منتقل نماید . وی متذکر شد : بر اساس این قانون چنانچه کسی بدون مجوز سازمان حتی یک برگ از اوراق ادارات دولتی را امحا کند علاوه بر پرداخت جریمه نقدی 6 ماه تا 2سال نیز زندانی دارد . مدیر سازمان اسناد گفت : به دلیل اهمیت حفظ اسناد ضروری است که قانونگذار از سازمان اسناد خواسته است نسبت به تعیین تکلیف هر گونه سند مکتوب یا غیر مکتوب ادارات تصمیم گیری نماید و آنها را به دو دسته امحانی و انتقالی تقسیم کند . وی با یاد آوری این مطلب که بخشی از اسناد و کتابهای با ارزش در دست خانواده هاست از مردم شریف استان یزد درخواست کرد ، هر گونه سند تاریخی که در اختیار دارند و اکنون برای آنها استفاده حقوقی ندارد به سازمان اسناد تحویل دهند تا پس از طی مراحل پردازش و ساماندهی در اختیار پژوهشگران در رشته های مختلف قرار گیرد .

وی گفت : عوامل مخرب که باعث مرگ تدریجی سند و کتابهای قدیمی می شوند در خانه ها بسیارند، اما سازمان اسناد می تواند با شیوه های پیشرفته ی نگهداری سند ، خطر نابودی اسناد را فوق العاده کاهش دهد .وی عوامل عمده تخریب سند را به دوبخش فیزیکی و شیمیایی تقسیم کرد و حشرات و جوندگان موذی را از مهمترین قاتلین کاغذ ها عنوان کرد و در عین حال از عوامل دیگری چون گرما ، نور و رطوبت و... هم یاد کرد .

ملک ثابت در جواب سوال خبرنگار خبرگزاری ایرنا گفت : سازمان اسناد به چهار روش اسناد و نسخه های خطی را از مردم شریف دریافت می کند ،روش اول اهداکردن افراد به سازمان ، روش دوم فروش اسناد به سازمان وروش سوم تحویل امانی اسناد است که در این روش صاحب سند یا کتاب می تواند تا هر زمان که مایل باشد کتابها یا اسناد خودرا بصورت امانی به سازمان اسناد ملی تحویل دهد تا پس از مرمت ونگهداری در شرایط ایده آل ، در صورت تمایل مالک ، اسناد را به وی باز گرداند . وی در عین حال از جدید ترین روش اتکاری خود در این زمینه خبر داد و گفت : روش آخر این که اگر کتابی دارای ارزش باشد می توان نحوه حفظ و نگهداری را به مالک یا مالکین آن آموزش داد .

مدیراسناد و کتابخانه ملی استان در خصوص مراحلی که برای حفاظت از سند طی می شود به خبرنگاران گفت :

بر روی اسناد از مرحله شناسایی تا مرحله تحویل به محققان اقداماتی صورت می گیرد که مهمترین آن بدین قرار است :

1- شناسایی و فرآهم آور ی اسناد :اسناد از ادارات و سازمان ها مختلف جمع آوری می شوند ، برای نمونه پس از یک سال کار طاقت فرسا کارشناسان اسناد سازمان با همکاری ادارات استان ، این مدیریت در اقدامی بی نظیر موفق به تعیین تکلیف کلیه اسناد اداره کل دادگستری وجهاد کشاورزی یزد شده است . وی ضمن تقدیر از مدیران و همه کارشناسان مرتبط در این دو اداره گفت : اسناد داد گستری که شامل 89 میلیون برگ سند و معادل 70 دستگاه نیسان بود در طول یکسال گذشته تعیین تکلیف شده است وی ادامه داد : این اسناد مربوط به بدو تاسیس داد گستری تا کنون یعنی در حدود 80 سال است .

2- پردازش و ساماندهی اسناد :تنظیم اسناد با رعایت حفظ نظم و ترتیب اولیه و احترام به منشاء در سطوح خزانه ، گروه ، گروه فرعی ، ردیف ، پرونده و مدرک و در حقیقت تفکیک بندی و موضوع بندی اسناد و پرونده ها ست تا بازیابی آنها به منظور استفاده پژوهشگران و محققان راحت تر وسریعتر باشد.

3- حفاظت و نگهداری اسناد : انجام عملیات فیزیکی و شیمیایی روی اسناد برای حفاظت از انواع آسیب های طبیعی و مصنوعی ، و نگهداری آنها در مدت طولانی .

4- مرمت و ترمیم و بازسازی اسناد : نجات اسناد از مرگ تدریجی و حتمی به وسیله ضد عفونی ، مرمت و نگهداری در شرایط امن .

5- اطلاع رسانی و ارتباطات اسناد : محل نگهداری اسناد ، تصاویر ، نوارها ، فیلم ها و... به منظور ارائه خدمات به پژوهشگران و علاقمندان در قالب های میکروفیلم ، عکس ، میکروفیش و...

وی از آرشیو شفاهی و آرشیو مطبوعات بهه عنوان دو بخش مکمل اسناد نام برد و گفت : کار ثبت و ضبط وقایع تاریخی ... بر عهده آرشیو شفاهی و کار حفظ و نگهداری مطبوعات بر عهده آرشیو مطبوعات است .

ملک ثابت برپایی نمایشگاه های دوره ای اسناد ، کتابها و مدارک تاریخی مربوط به استان یزد را از کوشش های مدیریت یزد برای نمایش هویت و گذشته این مرزو بوم عنوان کرد و گفت از اواخر سال گذشته این مدیریت دست به یک سلسله اقدامات نمایشگاهی بی نظیر زده است که از جمله آنهاست : اولین نمایشگاه اسناد انقلاب اسلامی مردم یزد ، اولین نمایشگاه اسناد قیام دهم فروردین یزد ، اویلین نمایشگاه از اسناد حمله نظامی آمریکا به ایران ( واقعه طبس ) و نمایشگاه هایی از اسناد برگزیده با موضوعات مختلف و متنوع اجتماعی – تاریخی در محل هایی چون دانشگاه یزد .

ملک ثابت گفت : سازمان اسناد یزد به منظور ارائه خدمات تخصصی در قالب کتاب و سند به پژوهشگران و محققان ، کتابخانه تخصصی تاریخ ، مرجع و یزد شناسی را پایه گذاری کرده و محلی آرام با امکانات نسبتا خوب برای پژوهشگران و همه اهالی وادی علم و معرفت فراهم کرده است .

ایشان در جواب سوال خبر نگاری که پرسید : آیا بابت اسنادی که ارائه می دهید هزینه ای دریافت می نمایید یا خیر ؟ گفت : هزینه ای اندک که بسیار کمتر از مخارج نگهداری سند می باشد از محقق یا پژوهشگر دریافت می شود .

ملک ثابت در توضیح بخش آرشیو مطبوعات گفت : قدیمی ترین روزنامه های استان در این بخش نگهداری می شود وی در ادامه یاد دو تن از خبر نگاران پیشکسوت و پایه گذاران روزنامه نگاری در استان یعنی مرحوم عسگری کامران و مرحوم ملک را گرامی داشت و از آقای ناصر ترک به خاطر اهدای تمامی شماره های روزنامه ی ناصر که مربوط به سال 1328 هـ .ش است تجلیل کرد .

ملک ثابت در خصوص بخش آرشیو شفاهی گفت : در این بخش با بسیاری از پیشکسوتان و افرادی که اطلاعاتی از تاریخ یزد دارند ، مصاحبه شده است و هم اکنون نوار های صوتی و تصویری این مصاحبه ها موجود است .

وی گفت : یکی دیگر از بخش ها کتابخانه ی تخصصی تاریخ ، مرجع و یزد شناسی است که با توجه به بافت قدیمی خانه لاریها مناسب نگهداری کتب نیست واگر بخواهیم روی ساختمان و بنای تاریخی اقدامی انجام دهیم و بافت سنتی آن را تغییر دهیم خیانتی مرتکب شده ایم که در آینده نیز قابل جبران نخواهد بود . ایشان افزودند : ما سعی کردیم که در بافت خانه هیچ دخل و تصرفی انجام ندهیم ، امید است با همت مسئولین استان محلی بهتر در اختیار سازمان قرار گیرد تا اسناد و کتابهای این سازمان مرتفع گردد .

ملک ثابت در ادامه به سوال خبر نگاری در خصوص روز اسناد ملی چنین پاسخ گفت : به دلیل اهمیت اسناد و ضرورت آشنا سازی مردم نسبت به نگهداری اسناد در بعضی کشور ها روز اسناد ملی در بعضی هفته اسناد ملی و حتی ماه اسناد ملی داریم . در ایران هر ساله 17 اردیبهشت که سالروز تاسیس آرشیو ملی ایران در سال 49 بوده است به عنوان روز اسناد ملی گرامی داشته می شود .

وی همچنین در پاسخ به خبر نگاری در خصوص تعداد اسناد موجود در سازمان یزد گفت :

دو میلیون برگ سند مکتوب در این سازمان موجود است و ده ها برابراین اسناد هم اکنون در ادارات استان وجود دارد که با افزایش تلاش و پیگیری همکاران ما این اسناد در حال بررسی و تعیین تکلیف است .وی گفت : در سال 89 ، 130 میلیون برگ سند غیر ضروری مجوز امحا گرفته و در دو ماهه اول سال 1390 نیز 9 میلیون برگ سند غیر ضروری امحا شده است که بدین ترتیب فضای گسترده ای از ادارات استان که در اشغال اسناد بوده آزاد شده است . وی افزود : بخش عمده اسناد در سال گذشته متعلق به ادارات دادگستری ، سازمان تامین خدمات درمانی نیروهای مسلح و سازمان قضایی نیروهای مسلح بوده است .

وی درباره شیوه های نگهداری اسناد درسازمان یزد و با توجه به مشکلات جدی ساختمان گفت :

مسلما نگهداری اسناد در استان یزد، با توجه به این مشکلات که عمدتا ناشی از محل کنونی است به خوبی تهران نیست و اولین و مهمترین مشکل این سازمان محل نگهداری اسناد می باشد .برای نمونه استان فارس 40 هزار متر مربع زمین در بهترین نقطه شهر برای حفظ و نگهداری اسناد اختصاص داده و کاملا توسط سازمان مرکزی تجهیز شده است و زاهدان هم 20 هزار متر مربع ، لذا اگر با همت مسئولین مشکل ساختمان و یا بودجه عمرانی سازمان حل شود ، تجهیز سازمان به جدید ترین امکانات پیشرفته توسط «سازمان اسناد و کتابخانه ملی کشور » انجام خواهد گرفت .

ملک ثابت قدیمی ترین سند تاریخی که در این سازمان نگهداری می شود را متعلق به سال 1124 هـ . قمری یعنی 1090شمسی دانست و گفت :

« فرمان حکومتی شاه سلطان حسین صفوی » برای انتصاب میرزا محمد تقی به حکومت دارالعباده یزد در سال 1090 هجری شمسی نوشته شده و هم اکنون در گنجینه سازمان یزد نگهداری می شود .

وی همچنین درباره اولین کتاب قدیمی استان یزد که در فهرست ملی حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسیده گفت : نام این کتاب « تلخیص اصول اقلیدس » است و در سال 615 هجری قمری توسط محمود بن محمد چغمینی نوشته شده است که ثبت آن در فهرست ملی حافظه جهانی ، رویداد فرهنگی بی نظیری برای استان محسوب می شود .

در ادامه این نشست آقای مصطفی دشتی کارشناس اسناد سازمان توضیحاتی در خصوص مراحل ارزش گذاری اسناد ذکر نمود . دشتی گفت : در بخش پیش آرشیو کلیه اوراق و اسناد پس از ورود بررسی شده و بر اساس اهمیتی که دارند درجه های A وB یا c می گیرند و سپس به مرحله های بعدی ارجاع داده می شوند .

ملک ثابت درخصوص کارگاه آموزشی حافظه جهانی یونسکو که 28 و29 اردیبهشت ماه و برای اولین بار در یزد برگزار می شود گفت :

به دنبال ثبت کتاب قدیمی استان در فهرست ملی حافظه جهانی یونسکو ، این مدیریت از کمیته ملی حافظه جهانی درخواست کرد با توجه به وجود آثار مکتوب و مستند متعدد در استان که بسیاری از آنها تا کنون شناسایی نشده است ،کارگاه آموزشی یونسکو در استان برگزار شود ،که در نهایت مقرر شد برای اولین بار با حضور سه تن از اساتید عضو کمیته کارشناسی یونسکو دوره آموزشی با هدف اصلی و کاربردی آشنا سازی کارشناسان فعال و علاقمند به اسناد و نسخ خطی در یزد تشکیل شود .

وی در خصوص کسانی که در این دوره آموزش می بینند گفت : دانشگاهیان ، کتابداران ، کارشناسان و مصححان نسخ خطی از استان و خارج استان در این کارگاه شرکت خواهند کرد .

وی ادامه داد : محل این کلاسها در دفتر آموزش و پژوهش استانداری است و افراد پس از شرکت در این کارگاه گواهینامه کمیته جهانی یونسکو را دریافت خواهند کرد. در پایان وی از اهداگران اسناد و کتب خطی که به خاطر سطح بالای شعور علمی و اجتماعی و درک اهمیت والای سند ، اسنادی را به سازمان اهدا کردند تشکر و قدر دانی نمود و بار دیگر از مردم خواست در امر اهدای اسناد و کتابهای قدیمی هر چه بیشتر همت گمارند .

بخش پایان این نشست خبری دیدار خبرنگاران از بخشهای مختلف سازمان و بازدید از نمایشگاهی بود که به مناسبت سالروز اسناد ملی در محل خانه لاریها بر پا شده است .عکس یادگاری خبرنگاران با همکاران سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان یزد حسن ختام این مراسم بود .

سرویس عکس یزدفردا

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا